Có thể, chúng ta không đưa ra được một cách hệ thống những kiến thức đã thu nhận được từ các cuốn sách khác và từ cuộc sống nhưng chúng ta lại so sánh các nhận định và kết luận của một tác giả với những gì ta đã biết từ nhiều nguồn khác nhau. DỮ KIỆN LÀ NHẬN ĐỊNH. Bạn thích ăn sôcôla và đồng ý với tác giả bài báo rằng sản phẩm bánh làm ra là ngon.
Cuốn theo chiều gió và Chiến tranh và hoà bình là hai cuốn tiểu thuyết cùng viết về chiến tranh, nhưng giữa chúng không có nhiều nét tương đồng. Điều này đúng trong khuôn khổ những giới hạn về khả năng mà chúng tôi đã đề cập trước đó. Trên thực tế, tất cả mọi điều mà một người viết về một chủ đề nào đó đều là tự thuật.
Đối với những cuốn sách viết theo cách khác hoặc thuộc lĩnh vực khác, khi tác giả không tự chỉ rõ các từ chuyên môn thì độc giả phải tự khám phá dựa vào kiến thức của bản thân. Nhưng khi mới đọc lần đầu, chúng nên được tách rời. Nếu bạn được yêu cầu giải thích ý của tác giả chỉ với một câu, bạn lại dùng ngay câu của tác giả và chỉ thay đổi thứ tự từ đôi chút, điều đó nghĩa là bạn vẫn chưa hiểu đúng dụng ý của tác giả.
Giai đoạn thứ ba của quá trình đọc phân tích hay các quy tắc Nếu bạn nhiễm phải thói quen phục thuộc vào lời bình và sách hướng dẫn, bạn sẽ hoàn toàn mất phương hướng khi không có chúng. Khi đọc một cuốn sách, dường như không gì có thể ngăn cản độc giả giành phần thắng.
Tất nhiên, không ai có thể áp dụng cách đọc phân tích ngay từ khi bắt đầu đọc cuốn sách đầu tiên trong đời. Một số cuốn tiểu sử mang tình chất giáo huấn, được viết ra với mục đích giảng dạy đạo đức. Đọc phân tích trước tiên và trên hết là đọc để hiểu.
Nhân chứng của các sự kiện đó thường không còn nữa. Các khám phá có trợ giúp (hướng dẫn) là nghệ thuật đọc và học từ ngôn từ. Hiệu quả của việc đọc được xác định thông qua sự nỗ lực nhiều hay ít, và những kỹ năng đọc của độc giả.
Chúng ta có thể cảm thấy là mọi người thường không xử trí theo cách tác phẩm nêu. Đến nay, việc quy định sử dụng thuật ngữ vấn chưa phổ biến trong các ngành khoa học xã hội như là với các ngành khoa học tự nhiên. Cụ thể, bạn biết cuốn sách có những điều mà bạn muốn đào sâu hay không, có đáng để bạn dành thêm thời gian và tâm trí hay không.
Tức là, bạn cần nhận thức được các vấn đề mà các nhà khoa học lớn đang cố gắng giải quyết cũng như nguồn gốc phát sinh ra chúng. Những cuốn sách hay, dù là tiểu thuyết hay không phải tiểu thuyết, cũng đáng được đọc như vậy. Trong cả hai trường hợp, hoạt động học diễn ra trong bản thân người học.
Sẽ là sai lầm nếu cho rằng học bằng khám phá là cách học chủ động, còn học nhờ hướng dẫn là cách học bị động. Tuy nhiên, những mô tả đó vẫn quan trọng vì câu chuyện của Thucydides có ảnh hưởng tới phần lịch sử tiếp theo của nhân loại. Bạn chỉ có thể hoàn thành nhiệm vụ đó bằng cách đọc qua một lượt từ đầu đến cuối cuốn sách.
Nhưng dù là cách nào, mỗi lập luận đều bao gồm một số mệnh đề liên quan đến nhau, theo dạng điều này xảy ra vì điều kia. Những trang này nên được dành để ghi lại những suy nghĩ của bạn. Cách duy nhất để diễn đạt các kiến thức tổng quát là dùng những từ ngữ trừu tượng.